Szanowni Państwo,

uprzejmie informujemy, że w październiku do Zespołu Kancelarii dołączył dr hab. adw. Konrad Burdziak, który praktykuje głównie w obszarze prawa karnego, a w kręgu jego zainteresowań znajduje się problematyka dot. przestępczości nieletnich.

Adwokat Konrad Burdziak wpisany jest na listę adwokatów przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Szczecinie. Jest wieloletnim pracownikiem instytucji naukowo-badawczych (Uniwersytet Szczeciński; Instytut Wymiaru Sprawiedliwości), odbył 3-miesięczny staż naukowy w Uniwersytecie w Tallinnie (Estonia), jest autorem lub współautorem kilkudziesięciu publikacji naukowych (w tym 8 monografii naukowych) i ponad 30 referatów na ogólnopolskich i międzynarodowych konferencjach naukowych. Uczestniczy w polskich i międzynarodowych projektach badawczych.

W związku z powyższym, zachęcamy do zapoznania się z artykułem mec. Konrada Burdziaka dot. nowelizacji kodeksu karnego.

Dnia 1 października 2023 r. weszła w życie „wielka nowelizacja” Kodeksu karnego. Zmiany zmierzają w stronę zaostrzenia odpowiedzialności karnej sprawców czynów zabronionych pod groźbą kary.

Co bardzo istotne, zmianie ulega maksymalna wysokość kary pozbawienia wolności. Dotychczas, najwyższą możliwą do orzeczenia sprawcy karą pozbawienia wolności była kara w wymiarze lat 15 (przynajmniej co do zasady). Aktualnie kara pozbawienia wolności może wynieść nawet 30 lat!

Podwyższone zostały także konkretne kary grożące za poszczególne przestępstwa. I tak, na przykład za rozbój (mogący polegać chociażby na użyciu przemocy wobec pokrzywdzonego i następczym zabraniu mu pieniędzy) groziła dotychczas kara pozbawienia wolności do lat 12. Aktualnie jest to kara maksymalnie 15 lat pozbawienia wolności, a w typie kwalifikowanym rozboju – nawet 20 lat pozbawienia wolności.

Zmianie – na niekorzyść sprawców przestępstw – ulegają także dyrektywy wymiaru kary. Po zmianach, sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych w ustawie, uwzględniając przede wszystkim stopień społecznej szkodliwości czynu, okoliczności obciążające i okoliczności łagodzące, cele kary w zakresie społecznego oddziaływania, a także cele zapobiegawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do skazanego. Kwestia winy sprawcy zostaje zepchnięta na dalszy plan, a uwzględniane wcześniej względy wychowawcze, które miała osiągnąć kara w stosunku do skazanego, w ogóle przestają mieć znaczenie. Organowi decydującemu o wymiarze kary ma
– w założeniu ustawodawcy – przyświecać zatem nie przede wszystkim to, aby kara była adekwatna i ukierunkowana na przywrócenie sprawcy do społeczeństwa, lecz to, by zastosowane środki prawnokarnej reakcji były jak najbardziej dolegliwe.

Zmieniają się wreszcie zasady wymierzenia kary łącznej. Sąd będzie wymierzać karę łączną w granicach powyżej najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, która będzie wynosić nawet 30 lat pozbawienia wolności. Wyobraźmy sobie więc, że sprawca dopuszcza się sześciokrotnie kradzieży cudzej rzeczy ruchomej (np. sześciokrotnie kradnie telefony warte w każdym przypadku ok. 900 zł). Takiej osobie, przy najbardziej niekorzystnym dla niej zbiegu okoliczności, za poszczególne kradzieże zostaną wymierzone kary po 5 lat pozbawienia wolności. Ewentualna, możliwa do wymierzenia wobec takiej osoby kara łączna będzie mogła oscylować wówczas w granicach od 5 lat i 1 miesiąca pozbawienia wolności, do nawet wzmiankowanych już wyżej 30 lat pozbawienia wolności.

Niezwykle istotna jest również zmiana dot. warunkowego przedterminowego zwolnienia. Dotychczas bowiem każdy sprawca, wobec którego orzeczono karę pozbawienia wolności i który odbył już odpowiednią część tej kary, mógł oczekiwać rozważenia przez sąd możliwości wcześniejszego (warunkowego, a więc nie ostatecznego) zwolnienia go z odbycia reszty tej kary, a co za tym idzie – szybszego powrotu do społeczeństwa. Od października możliwe jest tymczasem wyłączenie przez sąd możliwości zastosowania tego środka w wyjątkowych przypadkach, co będzie rozwiązaniem niezwykle dolegliwym dla skazanego. Zgodnie z aktualnymi rozwiązaniami, sąd może orzec zakaz warunkowego przedterminowego zwolnienia:

1) wymierzając skazanemu karę dożywotniego pozbawienia wolności sprawcy za czyn popełniony przez niego po prawomocnym skazaniu za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, bezpieczeństwu powszechnemu lub za przestępstwo o charakterze terrorystycznym na karę dożywotniego pozbawienia wolności albo karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 20 lat;

2) wymierzając skazanemu karę dożywotniego pozbawienia wolności, jeżeli charakter
i okoliczności czynu oraz właściwości osobiste sprawcy wskazują, iż jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności lub wolności seksualnej innych osób.

Jak widać, drugi w wymienionych wyżej przypadków nie dość, że jest dla skazanego niezwykle problematyczny, to jeszcze opiera się na wyjątkowo niejednoznacznych przesłankach, co może wpływać na wykorzystywanie zakazu warunkowego przedterminowego zwolnienia nawet w sytuacjach, w których warunki przewidziane w Kodeksie karnym w rzeczywistości nie zostaną spełnione.

Wyżej wymienione zmiany jednoznacznie wskazują, że Państwo zmierzać będzie do zwiększenia surowości wykorzystywanych środków karnych. Rodzi to ryzyko naruszania wolności i praw człowieka i przemawia za potrzebą szerszego korzystania przez osoby podejrzane czy oskarżone o popełnienie przestępstwa z pomocy profesjonalnych obrońców.

Autorem niniejszego artykułu jest dr hab. adw. Konrad Burdziak.