W dniu 22 maja 2023 r. weszła w życie ustawa o fundacji rodzinnej, którą wprowadzono do polskiego porządku prawnego nową instytucję mającą na celu konsolidację majątku w jednym podmiocie sukcesyjnym, zabezpieczenie procesu sukcesji na pokolenia oraz przewidującą szereg preferencji podatkowych umożliwiających jego kumulowanie.

Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Dedykowana jest przede wszystkim dla osób fizycznych, które chcą zabezpieczyć na przyszłość oraz kumulować swoje aktywa majątkowe.

Zalety założenia fundacji rodzinnej:

• zabezpieczenie procesu sukcesji majątku na pokolenia;
• zapewnienie efektywnego zarządzania majątkiem i jego pomnażanie;
• zabezpieczenie finansowe członków rodziny i innych bliskich fundatorowi osób;
• skupienie majątku w jednym podmiocie i jego ochrona;
• zabezpieczenie przed podziałem udziałów bądź akcji pomiędzy wszystkich spadkobierców.

Wymogi założenia fundacji rodzinnej

Fundator:

• składa oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej przed notariuszem w akcie założycielskim albo w testamencie;
• sporządza w akcie notarialnym statut zawierający reguły działania fundacji rodzinnej;
• sporządza spis mienia;
• ustanawia organy fundacji rodzinnej wymagane przez ustawę lub statut;
• przekazuje majątek do fundacji rodzinnej o wartości co najmniej 100.000 zł;
• zgłasza fundację rodzinną do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Kto może zostać fundatorem?

Fundatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Fundacja rodzinna może być założona przez kilku fundatorów, w sytuacji gdy ustanawiana jest w akcie założycielskim. W przypadku ustanawiania jej w testamencie fundator może być tylko jeden. 

Kto może być beneficjentem?

Beneficjentem jest podmiot, w interesie którego fundacja rodzinna zarządza majątkiem lub na rzecz którego spełnia świadczenia. Beneficjentem może być sam fundator, osoba fizyczna lub organizacja pozarządowa, prowadząca działalność pożytku publicznego.

Zalety założenia fundacji rodzinnej na gruncie podatkowym

Jak wskazano powyżej – z założenia fundacji rodzinnej płynie wiele zalet, w tym również na gruncie podatkowym. Przede wszystkim wniesienie składników majątkowych do fundacji rodzinnej zarówno przez fundatora, jak i przez inne osoby, nie powoduje powstania obowiązku podatkowego. Tym samym założenie fundacji rodzinnej oraz przekazanie do niej majątku nie jest opodatkowane (brak PCC i CIT w tym zakresie), niezależnie od tego czy wkład ma charakter pieniężny, czy niepieniężny.

Kolejną zaletą fundacji rodzinnej jest to, że opodatkowanie następuje dopiero w momencie wypłaty świadczenia na rzecz beneficjenta lub zwrotu mienia po likwidacji fundacji, a stawka opodatkowania CIT wynosi 15% (brak jest możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodów i amortyzacji). Nadto wypłaty z fundacji rodzinnej nie podlegają daninie solidarnościowej (podatek dla najbogatszych) oraz składkom zdrowotnym i ubezpieczeniowym.

Beneficjenci będący osobami fizycznymi, jako podatnicy PIT, są zwolnieni z podatku, jeśli należą do najbliższej rodziny. Chodzi tu o fundatora oraz jego małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, pasierbów, ojczyma lub macochę (tzw. zerowa grupa podatkowa w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn).

Osoby zaliczane do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn zapłacą 10% PIT. Oso­by spo­za te­go krę­gu w przy­pad­ku uzyska­nia świad­cze­nia od fun­da­cji ro­dzin­nej za­pła­cą 15% PIT od war­to­ści otrzy­ma­ne­go świad­cze­nia.  

Prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację rodzinną

Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą. Osiąganie dochodów z działalności gospodarczej wymienionej w ustawie (m.in. zbywanie mienia, najem, dzierżawa, przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, udzielanie pożyczek, przy spełnieniu warunków wskazanych w ustawie o fundacji rodzinnej) nie powoduje konieczności zapłaty podatku dochodowego (natomiast w zakresie VAT fundacja rodzinna jest jednak takim samym podatnikiem, jak np. spółka). Obowiązek podatkowy fundacji rodzinnej powstaje:

1. W przypadku osiągania przychodów z działalności gospodarczej innej niż dopuszczona przez ustawę – w takim wypadku fundacja będzie zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego w wysokości 25% podstawy opodatkowania; 
2. W przypadku wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów (15%). 

Fundacja rodzinna a podział majątku

W przypadku wniesienia majątku do fundacji rodzinnej nie otrzymuje się żadnych ekwiwalentów, które w przypadku ewentualnego podziału majątku między małżonkami mogłyby podlegać temu podziałowi. Jest to związane z tym, że majątek fundacji rodzinnej jest tzw. majątkiem bezudziałowym – w chwili jego wniesienia do fundacji przestaje być on majątkiem poszczególnych osób i niemożliwym jest im jego zwrócenie.  

Fundacja rodzinna a zachowek

Roszczenia z zachowku można kierować nie tylko względem spadkobierców, lecz także względem fundacji rodzinnej oraz względem osób, które otrzymały mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej doliczone do spadku.

Nowe przepisy przewidują jednak, że przy obliczaniu zachowku do spadku nie dolicza się wniesionego funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej oraz mienia otrzymanego przez osoby niebędące spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej – wniesionego oraz otrzymanego przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku.

Osoba uprawniona będzie mogła zrzec się prawa do zachowku. Możliwe jest też rozłożenie zachowku na raty, odroczenie terminów jego płatności, a nawet – w uzasadnionych przypadkach – jego obniżenie.

Kancelaria prowadzi wsparcie prawne dla Klientów zamierzających założyć i prowadzić fundację rodzinną. Współpracujemy w tym zakresie z doradcami podatkowymi, co pozwala na wszechstronne rozważenie również korzyści podatkowych wynikających z założenia fundacji – należy bowiem pamiętać, że każda sprawa jest inna.