W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej: k.c.) uregulowana została instytucja potrącenia wierzytelności. Jej istotą jest możliwość umorzenia dwóch wymagalnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. W pierwszej kolejności z potrącenia skorzystać mogą dwie osoby, które są jednocześnie względem siebie zarówno wierzycielem (uprawnionym do żądania spełnienia świadczenia), jak i dłużnikiem (obowiązanym do spełnienia świadczenia). Warunkiem dokonania potrącenia jest spełnienie przesłanek określonych w ustawie:

1. Przedmiotem obu wierzytelności (świadczeń) muszą być pieniądze LUB rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku (czyli przedmioty, które nie posiadają żadnych wyjątkowych cech, muszą być to przedmioty powtarzalne; wystarczy podanie ich charakterystycznych cech rodzajowych) – tj. muszą być jednorodzajowe;
2. Obie wierzytelności muszą być wymagalne, a więc po upływie terminu do spełnienia świadczenia, czyli dnia następnego po tym, kiedy dłużnik miał świadczyć; najczęściej taką chwilą jest upływ terminu zapłaty,
3. Obie wierzytelności mogą być przedmiotem postępowania zainicjowanego przed sądem lub innym organem państwowym.

Dokonanie potrącenia odbywa się poprzez złożenie oświadczenia drugiej stronie. Ustawodawca nie przewidział szczególnych warunków formalnych takiego oświadczenia, a zatem może zostać złożone nawet ustnie. Forma ustna będzie jednak problematyczna w sytuacji, w której dokonujący potrącenia będzie musiał ją udowodnić. Lepszą i zdecydowanie bezpieczniejszą opcją będzie złożenie oświadczenia w formie pisemnej. W celach dowodowych niezbędne będzie również wykazanie rzeczywistej możliwości zapoznania się drugiej strony ze złożonym oświadczeniem, a zatem np. poprzez przedłożenie pocztowej „zwrotki”. Z oświadczenia musi wynikać wyraźna chęć potrącenia, a także dokładne oznaczenie potrącanych wierzytelności.

Potrącenie ma moc wsteczną od dnia, w którym potrącenie stało się możliwe. Jest to ciekawe o tyle, iż w momencie przedawnienia wierzytelności i tak można dokonać jej potrącenia, jeśli w dniu, w którym potrącenie stało się możliwe wierzytelność nie była przedawniona.

Co istotne, dokonanie potrącenia wierzytelności spełniających ku temu warunki nie wymaga zgody drugiej ze stron, ponieważ powstaje bez jej udziału.

Uwaga! Potrąceniu nie mogą podlegać:

1) wierzytelności nieulegające zajęciu;

2) wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania;

3) wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych;

4) wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.

Autorem niniejszego artykułu jest apl. adw. Weronika Łepik.

Uprzejmie informujemy, iż Kancelaria zajmuje się sprawami opisanymi w powyższym artykule. W celu uzyskania szerszych informacji nt. potrącenia zachęcamy do kontaktu z sekretariatem Kancelarii pod numerem telefonu: 91 484 29 35.