Postępowanie spadkowe często jest wieloetapowe. Pierwsza decyzja, jaką należy podjąć po śmierci osoby bliskiej dotyczy przyjęcia spadku. Osoba wchodząca w krąg spadkobierców ma trzy możliwości: może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe (przyjęcie proste), przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) lub odrzucić spadek.

Szczególnie ważne w tym zakresie są terminy. Otóż oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Brak oświadczenia w ustawowo przewidzianym terminie jest równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca może złożyć stosowne oświadczenie jeszcze przed dowiedzeniem się o tytule swego powołania i wywołuje ono wówczas skutek od momentu powołania go do spadku. Warto zasygnalizować, iż do zachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku wystarczy złożenie do sądu pisma zawierającego takie oświadczenie, podpisanego przez uprawnioną osobę (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 r., V CSK 686/14).

Oświadczenie składa się przed sądem lub notariuszem. To po stronie spadkobiercy pozostaje decyzja przed kim złoży oświadczenie. Ważne jest jednak, że nie można go odwołać. Zgodnie z obowiązującymi przepisami oświadczenie można złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym, a także za pośrednictwem pełnomocnika. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na ograniczoną rolę konsula w przypadku składania oświadczenia. Otóż w literaturze wskazuje się, że nie ma przeszkód, by polski konsul urzędowo poświadczył podpis pod pisemnym oświadczeniem spadkobiercy. W takiej sytuacji już na spadkobiercy spoczywał będzie obowiązek złożenia następnie takiego oświadczenia przed sądem. Nie ma natomiast możliwości złożenia stosownego oświadczenia konsulowi, tak jak uczynić to można przed notariuszem.

Warto pamiętać, że w przypadku spadkobiercy powołanego zarówno z testamentu, jak i z ustawy, możliwe jest odrzucenie spadku z testamentu i przyjęcie go tylko z ustawy.

Skutkiem złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku jest to, że spadkobierca jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Oznacza to, że – w przypadku dziedziczenia ustawowego – w jego miejsce wstępuje zstępny lub zstępni, w większym udziale dziedziczą pozostali spadkobiercy, bądź powołani do dziedziczenia zostają spadkobiercy występujący w ustawie w dalszej kolejności.

Nie sposób pominąć, iż obecnie konsekwencją milczenia spadkobiercy i jednoczesnego upływu 6 – miesięcznego terminu od dnia dowiedzenia się o tytule swojego powołania, jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, w konsekwencji czego spadkobierca odpowiada za długi spadkowe do wartości stanu czynnego spadku.

Informujemy, że Kancelaria zajmuje się postępowaniami spadkowymi. W celu uzyskania pomocy prawnej z zakresu prawa spadkowego prosimy o kontakt z Sekretariatem Kancelarii.

Autorem niniejszego artykułu jest adwokat Katarzyna Dakowska.