Kiedy może dojść do zatrzymania przez Policję i jakie prawa ma zatrzymany?

Zatrzymanie przez Policję jest czynnością owianą wieloma legendami, co często wykorzystywane jest przez organy ścigania, jak i samych zatrzymanych. W rzeczywistości przepisy postepowania karnego ściśle wskazują na uprawnienia, jakie posiadają organy ścigania oraz sam zatrzymany. Samo zatrzymanie uzależnione jest od wystąpienia określonych przesłanek.

Na wstępie zaznaczyć należy różnicę pomiędzy osobą podejrzaną inaczej podejrzewanym, a podejrzanym. Osoba podejrzana to osoba, wobec której nie wydano postanowienia o przedstawianiu zarzutów lub przesłuchania w charakterze podejrzanego, w przeciwieństwie do podejrzanego, gdzie taka sytuacja już miała miejsce.

Możliwość zatrzymania przez Policję występuje w przypadku, gdy:

1. istnieje uzasadnione przypuszczenie, że osoba podejrzana popełniła przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się albo że będzie ona próbowała zacierać ślady,

2. nie można ustalić tożsamości osoby podejrzanej,

3. istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko osobie podejrzanej postępowania w trybie przyspieszonym (w takim postępowaniu prowadzi się dochodzenie, jeżeli sprawca został ujęty na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem, a okoliczności nie budzą wątpliwości)

4. istnieje uzasadnione przypuszczenie, że osoba podejrzana popełniła przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi (w tym przypadku zatrzymanie takiej osoby jest obligatoryjne).

Przesłankami do zatrzymania i przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej lub podejrzanego na zarządzenie prokuratora jest uzasadniona obawa, że:

1. osoba podejrzana lub podejrzany nie stawią się na wezwanie w celu ogłoszenia im postanowienia o przedstawieniu zarzutów i przesłuchania,

2. osoba podejrzana lub podejrzany nie stawią się na wezwanie w celu ogłoszenia nowego postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli w toku śledztwa okaże się, że podejrzanemu należy zarzucić czyn nie objęty wydanym uprzednio postanowieniem o przedstawieniu zarzutów albo czyn w zmienionej w istotny sposób postaci lub też, że czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu,

3. osoba podejrzana lub podejrzany mogą w inny bezprawny sposób utrudniać postępowanie,

4. gdy zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego.

Jeżeli już doszło do zatrzymania, należy pamiętać, że zatrzymany posiada uprawnienia do informacji
o przysługujących mu prawach, którymi są w szczególności:

1. informacja o powodach zatrzymania,

2. skorzystanie z pomocy adwokata lub radcy prawnego,

3. żądanie niezwłocznego kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym w tym bezpośredniej rozmowy,

4. korzystanie z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim,

5. złożenie oświadczenia i odmowa złożenia oświadczenia,

6. otrzymanie odpisu protokołu zatrzymania,

7. dostęp do pierwszej pomocy medycznej,

8. złożenie zażalenia do sądu na zatrzymanie,

9. natychmiastowe zwolnienie, gdy ustaną przyczyny zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od zatrzymania nie zostanie przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania,

10. zwolnienie, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania.

Najważniejszym dokumentem z czynności zatrzymania jest protokół zatrzymania, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości – jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Do protokołu załącza się również oświadczenia złożone przez zatrzymanego oraz zaznacza, że został on poinformowany o przysługujących mu prawach. Następnie protokół doręcza się zatrzymanemu.

Informujemy, że w sytuacji, gdy osoba podejrzana zostaje zatrzymana ma możliwość wykonania połączenia telefonicznego do adwokata lub radcy prawnego i dopiero po takim telefonie powinna podejmować rozmowy z organami ścigania. Wszystkie dane zebrane od takiej osoby mogą zostać bowiem wykorzystane przez oskarżyciela w toczącym się postępowaniu. Stąd tak ważna jest znajomość swoich praw.

Autor artykułu

Dominik Wąs

Aplikant adwokacki