Wynajęcie lokalu mieszkalnego wiąże się z ryzykiem, począwszy od braku terminowych płatności, aż po trudności w odzyskaniu własnej nieruchomości. Wielu właścicieli obawia się wystąpienia problemów związanych z nieuczciwymi lokatorami, zwłaszcza że obowiązujące przepisy przewidują liczne ograniczenia dotyczące eksmisji lokatorów. Dlatego tak ważne jest, aby już na etapie zawierania umowy wprowadzić odpowiednie mechanizmy zabezpieczające, które realnie chronią interesy wynajmującego.

Obecnie jednym z najczęściej stosowanych rozwiązań mających na celu ochronę interesów wynajmujących jest zawarcie umowy najmu okazjonalnego. Umowa najmu okazjonalnego to specjalna forma umowy najmu mieszkania na czas oznaczony (nie dłuższy niż 10 lat), która w założeniu ma zapewniać właścicielowi szeroką ochronę jego interesów. Podstawowym elementem takiej umowy jest oświadczenie najemcy podpisane u notariusza, w którym zobowiązuje się on do dobrowolnego opuszczenia lokalu oraz wskazuje inny lokal, do którego będzie mógł się wyprowadzić po zakończeniu umowy najmu. Tego rodzaju dokument, po uzyskaniu sądowej klauzuli wykonalności, umożliwia wszczęcie egzekucji komorniczej bez konieczności prowadzenia długotrwałego procesu sądowego. Oznacza to, że jeśli najemca odmówi wyprowadzki, właściciel po uzyskaniu klauzuli wykonalności może niezwłocznie skierować sprawę do komornika.

Nie oznacza to jednak, że najem okazjonalny eliminuje wszystkie ryzyka. Przepisy o ochronie lokatorów wprowadzają ograniczenia, które mogą uniemożliwić sprawne przeprowadzenie eksmisji. Dotyczy to m.in. sytuacji, gdy w lokalu zamieszkują małoletnie dzieci lub eksmisja miałaby nastąpić w okresie zimowym, tj. w okresie od 1 listopada do 31 marca. Komornik jest zobowiązany do odstąpienia od prowadzenia czynności egzekucyjnych do czasu wskazania przez właściwą gminę lokalu socjalnego lub pomieszczenia tymczasowego.

W praktyce słabym punktem umowy najmu okazjonalnego pozostaje kwestia lokalu wskazanego przez najemcę jako miejsce przeprowadzki. Często zdarza się, że taki adres pozostaje wyłącznie „na papierze”, a po czasie okazuje się niedostępny lub właściciel lokalu nie wyraża zgody na przyjęcie lokatora. Na rynku funkcjonują podmioty oferujące odpłatnie tzw. „adresy do eksmisji”. Najemca, zawierając umowę, może więc posłużyć się formalnym, lecz fikcyjnym adresem, który w praktyce nie daje wynajmującemu pewności, że do eksmisji rzeczywiście dojdzie. W efekcie mechanizm, który miał stanowić skuteczne zabezpieczenie nie chroni skutecznie wynajmujących, a procedura eksmisyjna okazuje się znacznie trudniejsza, niż zakładano wprowadzając przepisy o najmie okazjonalnym.

Opisane rozwiązania pokazują, że nawet najlepiej przygotowane zabezpieczenia nie są niezawodne. Ich skuteczność w dużej mierze zależy od dochowania wymogów formalnych oraz od realiów egzekucji komorniczej, które w praktyce często faworyzują lokatorów. Z tego względu to właśnie odpowiednia konstrukcja samej umowy najmu, wykorzystująca instytucję cywilnego prawa rzeczowego,  odgrywa kluczową rolę. Precyzyjne określenie praw i obowiązków stron, jasne uregulowanie zasad wypowiedzenia oraz uwzględnienie możliwych form korzystania z lokalu, pozwala zbudować mechanizmy ochronne, które w praktyce mogą okazać się bardziej skuteczne niż instytucja najmu okazjonalnego. Dobrze skonstruowana umowa daje właścicielowi nie tylko narzędzie do dochodzenia swoich praw, ale też realną możliwość reagowania w sytuacjach nieprzewidzianych, minimalizując ryzyko sporu i problemów z eksmisją.

Podsumowując, ochrona interesów wynajmujących wymaga kompleksowego podejścia już na etapie sporządzania umowy. Skuteczne zabezpieczenie nie opiera się wyłącznie na jednym instrumencie prawnym, lecz na połączeniu kilku rozwiązań: starannie przygotowanej umowy najmu zawierającej dodatkowe klauzule zabezpieczające prawa właściciela w praktyce, a nie w teorii oraz notarialnego oświadczenia najemcy o poddaniu się egzekucji. Tylko kompleksowe podejście zapewnia realną ochronę praw wynajmującego, zwiększa przewidywalność sytuacji i pozwala znacząco ograniczyć ryzyko bezsilności wobec problematycznych najemców.

BD Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów Barcz & Domańska posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie prawa nieruchomości oraz obsługi właścicieli lokali mieszkalnych, spółdzielni mieszkaniowych oraz wspólnot mieszkaniowych, co umożliwia skuteczne zabezpieczenie interesów wynajmujących. Doradzamy w przygotowaniu umów najmu zawierających dodatkowe mechanizmy ochronne oraz zapewnia wsparcie przy dochodzeniu praw wynajmujących w przypadku problematycznych najemców. Kompleksowe podejście pozwala właścicielom nieruchomości zminimalizować ryzyko związane z nieuczciwymi lokatorami. 

Autorami niniejszej artykułu są apl. adw. Aleksandra Lejk oraz adw. Piotr Barcz.