W artykule z dnia 15 listopada 2023 r. omówiona została kwestia odrzucenia i przyjęcia spadku. Udział w postępowaniu spadkowym osoby, która skutecznie odrzuci spadek, kończy się na tym właśnie etapie. Niewątpliwie musi ona podjąć dalsze działania w przypadku, jeżeli ma małoletnie dzieci i konieczne staje się odrzucenie spadku w ich imieniu, niemniej jest to odrębna kwestia, która została poruszona w artykule z dnia 10 listopada 2023 r.

W niniejszym artykule zajmiemy się jednak tym, co dzieje się po przyjęciu spadku lub upływie terminu na odrzucenie spadku, czyli po upływie sześciu miesięcy od otwarcia spadku. Otóż na wniosek osoby mającej w tym interes, sąd stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Oznacza to, że uprawnionymi do zainicjowania postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku są nie tylko spadkobiercy, lecz przykładowo wierzyciele potencjalnego spadkobiercy, wykonawca testamentu, kurator spadku, wierzyciele spadkodawcy czy też dłużnicy spadkodawcy.

Celem zainicjowania postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku konieczne jest złożenie stosownego wniosku do sądu spadku, czyli sądu ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sądu miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Do wyżej wspomnianego wniosku powinny zostać załączone co najmniej odpisy: aktu zgonu spadkodawcy i odpowiednio odpisy aktów urodzenia lub małżeństwa uczestników postępowania, a także testament, o ile został taki sporządzony przez spadkodawcę.

Zgodnie z treścią art. 669 Kodeksu postępowania cywilnego sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy testamentowi i jako spadkobiercy ustawowi zgodnie z kolejnością dziedziczenia. Spośród spadkobierców ustawowych wzywa się małżonka, zstępnych, osoby pozostające w stosunku przysposobienia, rodziców i rodzeństwo. Pozostałych spadkobierców ustawowych wzywa się, jeżeli są sądowi znani.

W przypadku, gdy spadkodawca pozostawił testament, sąd spadku w pierwszej kolejności otwiera i ogłasza testament.

Z pozoru postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku może się wydawać mało skomplikowane, jednocześnie na każdym jego etapie mogą się pojawić nieprzewidywane wcześniej trudności. Dotyczyć to może chociażby ustalenia kręgu spadkobierców ustawowych, w szczególności gdy od śmierci spadkodawcy minęło już wiele lat. Może zostać ujawniony testament, o którym większość uczestników nie miała wcześniej wiedzy. Z tych względów każda sprawa spadkowa wymaga indywidualnej i dogłębnej analizy.

Zwykle w przypadkach gdy nie ma wątpliwości co do kręgu spadkobierców możliwe jest sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem. Wymagana jest wówczas obecność wszystkich osób zainteresowanych, czyli mogących wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Art. 95a Ustawy prawo o notariacie stanowi, że notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych. Zgodnie z art. 95e § 1 tejże ustawy notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli nie ma wątpliwości co do istnienia jurysdykcji krajowej, treści właściwego prawa obcego, osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku, a w przypadku, gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny – także co do osoby, na której rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, i przedmiotu zapisu.

Rozporządzeniem 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 roku w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego zostało wprowadzone europejskie poświadczenie spadkowe. Aktualnie funkcjonuje ono w polskim porządku prawnym obok stwierdzenia nabycia spadku i aktu poświadczenia dziedziczenia. Europejskie poświadczenie spadkowe ma charakter dowodowy. Zgodnie z art. 63 ust. 1 wyżej wspomnianego Rozporządzenia jest ono przeznaczone do wykorzystywania przez spadkobierców, zapisobierców mających bezpośrednie prawo do spadku oraz wykonawców testamentów lub zarządców spadku, którzy potrzebują wykazać w innym państwie członkowskim swój status lub wykonać, odpowiednio, swoje prawa jako spadkobiercy lub zapisobiercy, lub swoje uprawnienia jako wykonawcy testamentów lub zarządcy spadku. Zasadność złożenia wniosku o wydanie europejskiego poświadczenia spadkowego będzie aktualizowała się zatem przede wszystkim w sprawach spadkowych o charakterze transgranicznym. Warto wspomnieć w tym miejscu, że poza wspomnianym już Rozporządzeniem dalsze regulacje dotyczące europejskiego poświadczenia spadkowego zawiera również polski Kodeks postępowania cywilnego.

Pamiętać należy, że wyżej wspomniane Rozporządzenie znajduje zastosowanie w sprawach spadkowych po osobach zmarłych w dniu 17 sierpnia 2015 r. i po tej dacie.

BD Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów Barcz – Domańska posiada szerokie doświadczenie w prowadzeniu spraw spadkowych, na każdym etapie postępowania. Wspiera i reprezentuje Klientów również podczas czynności dokonywanych przed notariuszem, a w sprawach o charakterze transgranicznym współpracuje z renomowanymi kancelariami poza granicami Polski. W razie jakichkolwiek pytań zachęcamy do kontaktu mailowego i telefonicznego z Kancelarią.

Autorem niniejszego artykułu jest adwokat Katarzyna Dakowska.