W niniejszym artykule zostanie omówiona delikatna kwestia jaką jest unieważnienie testamentu.

 

Najpierw wyjaśnienia wymaga czym jest testament i jakie są jego rodzaje. A zatem testament jest jednostronną czynnością prawną, poprzez którą spadkodawca rozporządza swoim majątkiem na wypadek swojej śmierci.

 

Wyróżniamy następujące rodzaje testamentów:

   1. zwykłe:

    a) testament holograficzny (pisemny);

    b) testament notarialny (sporządzony przez notariusza);

   c) testament allograficzny (istota testamentu allograficznego polega na oświadczeniu swojej ostatniej woli ustnie wobec wójta gminy, sekretarza gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego i dwóch świadków);

   2. szczególne:

    a) testament ustny (oświadczenie woli spadkodawcy składane w obecności co najmniej trzech świadków);

    b) testament podróżny;

    c) testament wojskowy.

 

Unieważnić można każdy rodzaj testamentu, w tym również notarialny.

 

Kiedy zatem testament jest nieważny? Zgodnie z art. 945 § 1 k.c. testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

1. 1. w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
   2. pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
   3. pod wpływem groźby.

Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.

 

1. ,,Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jak i stan wyłączający swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli musi wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli. Musi wynikać ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła. Źródłem tej wady oświadczenia woli są szczególne właściwości psychiki lub procesu myślowego, znajdujące się “wewnątrz” osoby składającej oświadczenie woli” (postanowienie SN z 14.12.2011 r., I CSK 115/11, OSNC-ZD 2012, nr 3, poz. 61).
2. Błąd z kolei to mylne wyobrażenie spadkodawcy o rzeczywistym stanie rzeczy. Nie ma przy tym znaczenia, czy błąd testatora dotyczył treści testamentu, czy też okoliczności nieobjętych treścią testamentu oraz kto go wywołał. Można powołać się jedynie na błąd istotny, tj. taki, który powoduje, że gdyby testator nie działał pod wpływem tego błędu, to nie złożyłby oświadczenia o tej treści.
3. Groźba jest działaniem celowym, które ma nakłonić testatora do sporządzenia testamentu
   o określonej treści. Mowa tu zarówno o przymusie psychicznym jak i fizycznym. Samo grożenie sprowadza się do deklaracji spowodowania różnego rodzaju niekorzystnych skutków, jeśli testator nie sporządzi testamentu w określony sposób. Co ważne – groźba
   nie musi odnosić się tylko do testatora, ale też może dotyczyć kogoś innego (np. jego najbliższych członków rodziny).

Niewątpliwie sporym wyzwaniem jest udowodnienie w toku postępowania, że spadkodawca znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, czy też działał pod wpływem błędu albo groźby. Pomocne mogą okazać się każde dowody takie jak chociażby zeznania świadków, historia leczenia czy opinia biegłych sądowych.

Powyższe przesłanki nie są jedynymi, które mogą skutkować nieważnością testamentu. Innymi przyczynami unieważnienia testamentu są m.in.: sporządzenie testamentu wspólnego, czyli przez więcej niż jednego spadkodawcę, czy też brak własnoręcznego podpisu spadkodawcy. 

Testament można unieważnić tylko przed Sądem – w odpowiednim postępowaniu (o stwierdzenie nabycia spadku, o zachowek). Należy podnieść w toku postępowania odpowiednie zarzuty lub skierować do Sądu wniosek o unieważnienie testamentu.

Autorem niniejszego artykułu jest adwokat Patrycja Banach.

Uprzejmie informujemy, że BD Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów Barcz & Domańska posiada szerokie doświadczenie w prowadzeniu spraw spadkowych, na każdym etapie postępowania. Wspiera i reprezentuje Klientów również podczas czynności dokonywanych przed notariuszem.

W razie jakichkolwiek pytań zachęcamy do kontaktu mailowego i telefonicznego z Kancelarią.