Wyrokiem z 4 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt: SK 140/20 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis art. 25ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z 17 grudnia 1998 r. (,,dalej ustawa emerytalna”) jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji RP – w zakresie w jakim dotyczy osób, które wniosek o przyznanie emerytury wcześniejszej złożyły przed 6 czerwca 2012 r.

Skutki tego wyroku są istotne dla setki tysięcy emerytów, którzy przeszli na wcześniejsze emerytury przed 1 styczniem 2013 r., a po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ich emerytury zostały pomniejszone o sumę wcześniej pobranych kwot. Wyrok ten otwiera możliwość ponownego przeliczenia tym osobom ich świadczeń emerytalnych.

Podkreślić zatem należy, że ww. wyrok dotyczy tylko tych emerytów, którzy:

1. pobierali wcześniejszą emeryturę na podstawie wniosku złożonego przed 6 czerwca 2012 r.,
2. przed 1 stycznia 2013 r. mieli mniej niż 60 lat (kobiety) lub mniej niż 65 lat (mężczyźni),
3. wniosek o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym złożyli po 1 stycznia 2013 r.

Do tej grupy należą m.in. kobiety urodzone w latach 1949–1959, mężczyźni z roczników 1949–1952 oraz osoby urodzone w 1954 r.

Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucją RP sposób wprowadzenia mechanizmu, który powoduje, że od podstawy obliczenia emerytury odejmuje się sumę kwot pobranych emerytur wcześniejszych.

Przepis skutkujący takim mechanizmem obliczania emerytury został opublikowany 6 czerwca 2012 r. i wszedł w życie 1 stycznia 2013 r.

,,W rozpoznawanej sprawie, w ocenie Trybunału, doszło do złamania zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Ubezpieczeni, którzy zdecydowali się na korzystanie z wcześniejszej emerytury, nie mieli – w momencie podejmowania tej decyzji na podstawie obowiązującego wówczas stanu prawnego – świadomości co do skutków prawnych, jakie może ona wywoływać w sferze ich przyszłych uprawnień z tytułu emerytury powszechnej. W szczególności nie mogli przewidzieć, że przejście na emeryturę jeszcze przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego będzie wiązało się z pomniejszeniem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia. Nie spodziewali się, że wypłacanie świadczeń emerytalnych wpłynie na sposób ustalania wysokości świadczenia w ramach emerytury powszechnej. Z takimi konsekwencjami mogły się liczyć osoby, które decydowały się na skorzystanie z prawa do wcześniejszej emerytury po ogłoszeniu ustawy nowelizującej. Dopiero od tego momentu osoby ubezpieczone mogły zapoznać się z nowymi regulacjami i podjąć świadomą decyzję, dysponując wiedzą co do jej ujemnych skutków w sferze wymiaru przyszłego świadczenia emerytalnego po osiągnięciu przewidzianego w ustawie wieku”. (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r., sygn. akt: SK 140/20).

Jak wskazano powyżej – wyrok Trybunału Konstytucyjnego daje możliwość ponownego przeliczenia emerytury, bez pomniejszania jej o sumę wcześniej pobranych kwot. Można to uczynić na dwa sposoby:

1. poprzez wznowienie postępowania w trybie postępowania administracyjnego (art. 145a k.p.a.) albo
2. poprzez złożenie wniosku o przeliczenie emerytury w trybie art. 114 ustawy emerytalnej. 

Zdecydowanie lepszym sposobem jest złożenie wniosku o przeliczenie emerytury w trybie art. 114 ustawy emerytalnej. W ramach tego wniosku można również żądać przyznania wyrównania, ale tylko za okres 3 lat wstecz, licząc od dnia złożenia wniosku. W razie negatywnej decyzji ZUS można złożyć odwołanie w terminie 30 dni, licząc od dnia otrzymania decyzji. Odwołanie wnosi się do sądu okręgowego właściwego według miejsca zamieszkania skarżącego za pośrednictwem ZUS.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 140/20 do dziś nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw. W ocenie ZUS brak publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego powoduje, że sam wyrok nie wywołuje żadnych skutków. Jednakże Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, że jego wyroki są ostateczne i powszechnie obowiązujące, co wynika wprost z art. 190 Konstytucji RP.

Autorem niniejszego artykułu jest adw. Patrycja Banach.

Informujemy, że Kancelaria zajmuje się sprawami w zakresie dochodzenia należnych emerytur. W celu przeanalizowania konkretnej sprawy, zapraszamy do kontaktu z Sekretariatem Kancelarii.